Από την αναδάσωση στη δάσωση. Μια συζήτηση που πρέπει να ανοίξει...

Στόχος αυτού του κειμένου είναι κυρίως η κατάθεση από μεριάς μου κάποιων προβληματισμών με αφορμή το δίπτυχο διαχείριση του υφιστάμενου δάσους και της ανάγκης –αν υπάρχει αυτή – την διατήρηση τουλάχιστον της αναλογίας των δασωμένων εδαφών στον τόπο μας. Δεν θα μπω εδώ σε νομικά μονοπάτια για το τι είναι δάσος. Θα χρησιμοποιήσω τον όρο δάσος με την κοινή στον καθένα μας εικόνα του δάσους, δηλαδή ένα οικοσύστημα στο οποίο κυριαρχούν τα δέντρα και γενικά η ξυλώδης βλάστηση (πχ δεν θεωρώ άμεσα δάσος τον ελαιώνα εκτός αν έχει ρουμανιάσει). Από την πρώτη στιγμή που ξέσπασαν οι φετινές καταστροφικές πυρκαγιές στο διαδίκτυο και στα ΜΚΔ άρχισε ένας έντονος διάλογος για τα αίτια τους αλλά και για το πώς είναι δυνατή η αποκατάσταση των δασών. Από την εποχή της καταστροφής μάλιστα στο Μάτι έχει ξεκινήσει μια έντονη συζήτηση για τη δυνατότητα αντικατάστασης του πεύκου κατά τις αναδασώσεις με άλλα είδη πχ χαρουπιές που καίγονται δύσκολα. Οι επιστήμονες πάντως αντιτείνουν ότι στις περιοχές που έχει καεί ώριμο δάσος

δεν χρειάζεται, πλην των αντιπλημμυρικών έργων, καμιά άλλη παρέμβαση κι ότι με τις διαδικασίες φυσικής αναβλάστησης σε κάποια χρόνια το δάσος θα ξαναεμφανιστεί αν δεν βοσκηθεί ή δεν οικοπεδοποιηθεί. Δε θα διαφωνήσω καθόλου με αυτή την προσέγγιση. Η φύση των μεσογειακών δασών με κυρίαρχο είδος το πεύκο μπορεί άνετα να αναγεννηθεί έτσι. Ίσως πρέπει να μπει βέβαια στην ατζέντα των δασολόγων, δασοπόνων και των υπηρεσιών όπως τα δασαρχεία η φύτευση δέντρων που καίγονται δύσκολα στα όρια οικισμών, δρόμων κι όπου έρχεται σε επαφή ο άνθρωπος με το δάσος. Όποιος ανεβεί στην Αμαλή στο νησί μας στα τελευταία καμένα βλέπει φανερά πως ήδη έχει γεμίσει μικρά πευκάκια ενώ άλλα είδη όπως Cistus sp., Querqus sp., Arbutus sp., έχουν θεριέψει με εκβλαστήσεις από τα καμένα ριζικά συστήματα και τους κορμούς. Θα πρέπει να γίνει επίσης μια συζήτηση για τις περιοχές που για κάποιο λόγο αποτυγχάνει η φυσική αναδάσωση. Εδώ σίγουρα θα πρέπει να γίνει τεχνητή αναδάσωση. Γι αυτό το θέμα θα επανέλθω αργότερα.

Διαχείριση δασών

Στη συζήτηση που ξεκίνησε μετά τις πυρκαγιές γενική είναι η παραδοχή ότι τα πευκοδάση χρειάζονται μια σχετική διαχείριση για να προφυλαχθούν από τις πυρκαγιές ή τουλάχιστον για τον περιορισμό τους. Στο βαθμό μάλιστα που έχουν εκλείψει οι ανθρώπινες δραστηριότητες που αφαιρούσαν καύσιμη ύλη από το δάσος (συλλογή καύσιμης ύλης, ρητινοσυλλογή κτλ) γενική είναι η παραδοχή ότι αυτή θα πρέπει να αφαιρείται από τους αρμόδιους φορείς (δασαρχεία, ΟΤΑ κλπ). Μερικές φορές όμως η συζήτηση γι αυτό το θέμα έχει το χαρακτήρα της επανανακάλυψης του τροχού. Μπαίνει το ερώτημα που θα πάει και τι θα γίνει όλη αυτή η καύσιμη ύλη, κλαδιά, κουκουνάρια, κλαδιά και τι κόστος θα έχει όλο αυτό. Συνήθως καθαρίζονται οι παρυφές του δάσους και μετά τα κλαδιά τα βρίσκουμε πεταμένα λίγο παραμέσα. Λύσεις βέβαια υπάρχουν οι οποίες θα φέρνουν και κάποια έσοδα στους διαχειριστές όλης αυτής της ύλης π.χ. μετατροπής της σε πέλετ ή μαζί με υπολείμματα τροφίμων, καλλιεργειών, ελαιοτριβείων, τυροκομείων σε μετατροπή τους σε πολύτιμο κομπόστ.

Πέρα από την αναδάσωση…. Θα μιλήσουμε για τη δάσωση;

Μιλήσαμε πριν για τα μέρη που αποτυγχάνει η φυσική αναδάσωση και χρειάζεται ανθρώπινη παρέμβαση. Και εκεί υπάρχουν οι μέχρι τώρα παραδοσιακοί και εγκεκριμένοι τρόποι. Υπάρχουν βέβαια ενστάσεις αλλά ας τις παρακάμψουμε…. Εδώ θα θέσουμε ένα ερώτημα. Τι γίνεται με τις περιοχές που δεν είναι δάσος ή δεν είναι δασικές αλλά είναι τόσο υποβαθμισμένες που είναι σχεδόν ερημοποιημένες. Τι θα γίνει με τους τόνους εδάφους που χάνουμε κάθε χρόνο. Μας ενδιαφέρει η δάσωση αυτών των περιοχών και πως μπορεί να γίνει. Πώς μπορεί να συνδυαστεί με παραγωγικές δραστηριότητες όπως η μελισσοκομία ή η κτηνοτροφία που συνήθως είναι κι η μοναδική που επιβιώνει ως τέτοια σε ανάλογες περιοχές μέσα σε ένα φαύλο κύκλο όμως που εντείνει την ερημοποίηση. Μπορεί να μας βοηθήσει η τεχνολογία; Μπορεί μια τέτοια διαδικασία δάσωσης να συνδυαστεί με την διαχείριση των υφιστάμενων δασών (δείτε πχ τη μαζική παραγωγή κομποστ που αναφέραμε παραπάνω, δες την δημιουργία ελαιώνα στο Σίγρι). Μπορούμε να μελετήσουμε την παρουσία δέντρων και φυτών που μπορούν να εποικίσουν αυτές τις περιοχές κι είναι δέντρα με απίστευτες αντοχές και πρωτοπόρα στη δημιουργία δασών (ποώδη και δεντρώδη Fabaceae) αλλά και τα διάφορα είδη Querqus; Μπορεί να συνδυαστεί η προσπάθεια δάσωσης με ένα σχέδιο διαχείρισης των επιφανειακών και βρόχινων υδάτων; Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα είναι επιτακτικές. Πάνω από όλα χρειάζεται πολιτική βούληση για κάτι τέτοιο και πάνω από όλα ένα οικολογικό – πολιτικό σχέδιο που θα βάζει ζητήματα όπως η κινητοποίηση της κοινωνίας σε μια τέτοια κατεύθυνση. Παραδείγματα ανά τον κόσμο υπάρχουν πολλά. Σε αυτά τα ανοιχτά ζητήματα αν ξεκινήσει σε αυτή τη φάση η συζήτηση το κέρδος θα είναι μεγάλο.

ΥΓ1: Για αυτά τα ζητήματα ελπίζω το επόμενο διάστημα να γράψω κι άλλα με σχετική βιβλιογραφία κι άλλες παραπομπές  κι ελπίζω να υπάρξει κι η σχετική ανατροφοδότηση μέσω σχολίων στο φ/β

ΥΓ2: το Ιστολόγιο το είχα παρατήσει κάτι χρόνια ελπίζω να βρω χρόνο να το φτιάξω)